Olifantentempel nr. 9
Shelter
Langzamerhand keren de olifanten terug naar hun tempelbewaarders... nr.9 gaat morgen, naar Amsterdam.De meeste edellieden die [..] gekomen waren of afscheid te nemen van de aartshertog, hadden nog nooit een olifant gezien, zelfs niet op een schilderij. Ze wisten niet dat zo’n dier als het al ooit in zijn leven heeft gevaren datgene heeft wat men gevoeglijk zeebenen noemt. Je moet niet van een olifant verlangen dat hij helpt bij het manoeuvreren, dat hij in de mast klimt om de zeilen te reven, dat hij de octant of sextant bedient, maar zet hem aan het wiel, stevig op de dikke staken die hem tot poten dienen en laat dan een hevige storm opsteken. Dan zul je zien dat de olifant de felste tegenwind weerstaat en zo sierlijk en efficiënt als een ervaren stuurman bij de wind zeilt, alsof die kunst opgenomen was in de vier veda’s, de heilige boeken die hij in de tere kinderjaren vanbuiten had geleerd en nooit vergeten was, zelfs niet toen de tegenslagen van het leven beslisten dat hij zijn treurige dagelijkse brood moest verdienen door boomstammen te verslepen of botte nieuwsgierigheid te verduren van bepaalde liefhebbers van wansmakelijke circusnummers. Mensen vergissen zich deerlijk met betrekking tot olifanten. (José Saramago; De tocht van de olifant)
Over het beeld van deze optocht schuift dat van de vluchtelingen in Europa. Ten hemel schreiend - en ook hier zit een roman in. Net als de olifant hierboven, in 1551 huwelijksgeschenk van koning van Portugal Dom João III aan zijn neef Maximiliaan van Oostenrijk, ongewild een deel van de internationale politiek.
Maar waar zijn in het vluchtelingenverhaal de olifanten dan?
Het heeft meer met elkaar te maken te hebben dan je hoopt.
National Geographic legde vorig jaar de handelsroutes bloot van ivoorsmokkelaars – en het blijkt dat het grote (met name Chinese) geld dat hiermee verdiend wordt, de oorlogen in Afrika meefinanciert. Het geeft een nieuwe betekenislaag aan tempel nr 9. De foto van Henk Wildschut uit 2009 (!) van een hut in het vluchtelingenkamp in Calais deed me altijd denken aan de optimistische Elmer, de kleurige lapjesolifant uit de kinderboeken - de foto's van een bizar Spaans volksfeest waarbij zo groot mogelijke menselijke torens worden gebouwd aan de zijkant pasten er bij qua ritme in het beeld. En toen was het ineens héél actueel.
Olifanten (en oma’s) zijn een wereldomspannend thema, ten goede en ten kwade.
